البته دانش هواشناسی و داده‌های این علم به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی به پیش‌بینی آب‌وهوا طی ۲۴ آینده ختم نمی‌شود و می‌تواند پدیده‌های خاص هواشناسی مانند توفان، بارش برف، باران و دیگر تغییرات آب‌وهوایی را که در برخی مواقع با پیامدها و خسارت‌هایی همراه است، پیش‌بینی و به تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی‌های بهتر و موثرتر در افزایش سود یا کاهش خسارت‌های ناشی از شرایط جوی کمک کند و نقش مهمی در تنظیم زندگی عموم مردم و مدیریت کلان کشور در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی داشته باشد.

از این‌رو، این تاثیرگذاری بر ضرورت توجه به این علم در کشورهای مختلف افزوده است و موجب شده است مردم و مسئولان با کمک اطلاعاتی که از آن به دست می‌آید برنامه‌ریزی‌هایی در حوزه‌های مختلف داشته باشند.

ایران نیز به دلیل شرایط خاص جوی و برخورداری از تنوع آب‌وهوایی، باید توجه خاصی به علم هواشناسی و پیش‌بینی‌های سازمان‌هواشناسی داشته باشد. این درحالی است که طی سال‌های اخیر بخشی از پیش‌بینی‌های کارشناسان این سازمان غلط از کار درآمده و مردم را غافلگیر کرده است. 

روز جهانی هواشناسی را بهانه‌ای برای گفت‌وگو با دکتر محمدتقی زمانیان، استاد هواشناسی و عضو انجمن علوم و فنون دریایی ایران قرار دادیم تا چالش‌های هواشناسی کشور را از زبان ایشان بشنویم.

به نظر شما چالش‌های هواشناسی کشور چیست و چرا بخش قابل توجهی از پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی تحقق پیدا نمی کند؟

به اعتقاد من مهمترین چالش سازمان هواشناسی ایران نبود نیروی انسانی متخصص است که این چالش در پی مدیریت ناکارآمد ایجاد شده است. زیرا مدیریت در هر سازمانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد و مدیران باید دارای ویژگی تعهد، تخصص و تدبیر باشند تا بتوانند کار جهادی انجام دهند. اما اگر مدیری یکی از این چهار ویژگی را نداشته باشد نمی‌توان از سازمان یا دستگاه تحت مدیریت وی انتظار کارآمدی داشت.

 سازمان هواشناسی نیز یکی از سازمان‌هایی است که در مسیر صحیح علمی حرکت نمی‌کند و با وجود آنکه این سازمان نیازمند نیروی انسانی متخصص و مدل‌ساز است، مدیران توجهی به این مهم ندارند. به همین دلیل در بیشتر مواقع پیش‌بینی‌های این سازمان درست از آب در نمی‌آید.

این درحالی است که در همه کشورها  پیش‌بینی‌های ۱۵ روزه هواشناسی تحقق می‌یابد. اما در کشور ما به دلیل بی توجهی مدیران به اهمیت مدل‌سازی بومی، اغلب پیش‌بینی‌هایی که اعلام می‌شود از مدل‌های خارجی بویژه مدل GFS آمریکا  یا مدل ECMWF مرکز هواشناسی اروپا  استفاده می‌شود و با توجه به اینکه مدل‌های ذکر شده معادلات متعدد است و هر یک از این معادلات ضرایب خاص خود را دارند که اگر به درستی بررسی نشود، پیش‌بینی‌ها درست از کار در نمی‌آید. به عنوان نمونه یکی از این معادلات حرکت است که ضریب  اصطکاک در این معادله حایز اهمیت است و بسته به اینکه هوا در کدام منطقه- دشت، جنگل‌های هیرکانی شمال، منطقه زاگرس، کوهستان، دریا و... - در حال حرکت است، ضریب اصطکاک آن متفاوت خواهد بود و کشورهایی که پیش‌بینی‌های درستی دارند این معادلات را به طور دقیق محاسبه می‌کنند، اما ما در ایران این مدل‌ها را نداریم که بخواهیم انجام دهیم. در حالی که من ۳۵ سال پیش، یعنی سال ۱۳۶۷ به رئیس وقت سازمان هواشناسی پیشنهاد کردم که برای مدل‌سازی که بتواند پیش‌بینی عددی به ما بدهد نیازمند استخدام ۷۰ دانش‌آموخته PHD  در سازمان هواشناسی کشور هستیم، تا ۳۵ دکترای هواشناسی روی مدل‌سازی و ۳۵ نفر آن‌ها روی ضرایب کار کنند، اما تا امروز  این مهم تحقق نیافته است در نتیجه  ما هنوز مدل بومی برای  پیش‌بینی هواشناسی نداریم.

متاسفانه مسئولان سازمان هواشناسی ما تصور می‌کنند می توانند مدلی را شب دانلود و صبح براساس آن پیش‌بینی کنند. درحالی که پیش‌بینی‌های هواشناسی کاری تحقیقاتی و دقیق است ضمن آنکه افراد خبره‌ای که پیش‌بینی هواشناسی را به روش‌های همدیدی - اندازه‌گیری پارامترهای دما، رطوبت، باد، بارش، پوشش ابر، فشار و غیره – انجام می‌دادند نیز بازنشسته شده‌اند، پیش‌بینی‌های فعلی سازمان هواشناسی درست نیست و این مسئله موجب شده هواشناسی ما از دنیا ۵۰ از دنیا عقب باشد.

وضعیت سایر کشورها در حوزه هواشناسی چگونه است و چه تفاوتی با سازمان هواشناسی ما دارد؟

نروژ یکی از کشورهایی است که دقیق‌ترین پیش‌بینی‌های هواشناسی را دارد. ۳۵ سال پیش من بازدیدی از سازمان هواشناسی این کشور داشتم که از پروفسور گودال؛ رئیس مرکز هواشناسی این سازمان سوال کردم که چگونه مدل‌های شما پیش‌بینی ۱۰ روزه وضعیت هوا را اینقدر دقیق اعلام می‌کنید، ایشان گفت هرکدام از ضرایبی که در معادلات مدل‌ها به‌کار رفته است رساله دکتری یکی از همکاران ما بوده که به مدت ۱۰ سال روی آن کار کرده‌اند. اما متاسفانه مسئولان سازمان هواشناسی ما تصور می‌کنند می توانند مدلی را شب دانلود و صبح براساس آن پیش‌بینی کنند. درحالی که پیش‌بینی‌های هواشناسی کاری تحقیقاتی و دقیق است و مدل‌ هواشناسی، ماشین نیست که هرکجا که داخل باک آن بنزین بریزند حرکت می‌کند و تفاوتی ندارد که در خیابان‌های لندن باشد یا تهران. مدل‌های هواشناسی دارای ضرایبی است که باید در محل مورد نظر فراسنجی شود.

توصیه شما به دانش‌آموختگان این رشته و مسئولان سازمان هواشناسی کشور چیست؟  

من ضمن تبریک روز هواشناسی به همه همکاران و دانشجویان این رشته آرزو می‌کنم، همه بتوانند در راستای علمی این رشته به کشور خدمت کنند و به مسئولان توصیه می‌کنم به جای انجام کارهای نمایشی به دنبال جذب نیروی انسانی توانمند باشند و با بکارگیری افرادی که بتوانند در زمینه طراحی و ساخت  مدل‌های هواشناسی بومی به کشور خدمت کنند تا این سازمان به سازمانی پویا و علمی تبدیل شود.